احیای پاپوش سنتی به شیوه مدرن و خلاقانه؛ با گیوه تا ونیز رفتیم! - لیسون

گیوه پای پوشی است سبک، بادوام و مناسب برای راه پیمایی های طولانی در مسیرهای ناهموار و با توجه به این خصوصیات، اغلب افراد پیدایش آن را به روزگارانی بسیار دورتر از پیدایش سایر انواع پای پوش ها نسبت داده اند و همین امر باعث گردیده تا تاریخچه پیدایش گیوه با افسانه ها پیوند بخورد.

گیوه هم اکنون با نام های مختلفی در بسیاری از مناطق کشور ازجمله استان کرمانشاه، کردستان، لرستان، قسمت های وسیعی از استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، شهرهای آباده، کازرون، بهبهان، همچنین روستای کمیجان یا سنیجان استان مرکزی و ... فراوری می گردد.

صادرات گیوه از ایران به گونه ای است که برخی آمارها از صادرات چندین میلیون دلاری و مشتریان پر و پا قرص آن ور آبی حکایت دارد. حتی در برخی استان ها مانند کردستان و کرمانشاه گیوه در صدر صادرات صنایع دستی واقع شده است.

اما در این گزارش به استان فارس می رویم، جایی که مهد منبت و خاتم و گیوه محسوب می گردد، جایی که گیوه هایی متناسب با سلیقه روز در آن فراوری می گردد.

ازجمله هنرمندانی که در این حوزه دست به ابتکار زده و با به کار دریافت نیروهای خلاق، کارگاهی در زمینه گیوه دوزی راه انداخته، صبا حسینی است که هنر و بازار را به هم پیوند زده است.

وی به خبرنگاران گفت: در ابتدا، کار این گروه تهیه و فراوری کیف و کفش چرم بود که پس از مدتی با نوآوری یکی از طراحان، اقدام به طراحی گیوه هایی کردیم.

پاپوشی سنتی با قدمت 3 هزار سال

این هنرمند استان فارس پیرامون گیوه هایی که طراحی و فراوری می گردد می گوید: گیوه هایی که فراوری می کنیم با قدمت 3 هزار سال در ایران هنوز پابرجاست، اما فقط به خاطر اینکه یک نوع و یک بُعد دارد متأسفانه منسوخ گردیده است.

وی با بیان اینکه از رویه های اصلی گیوه سنتی که نخ ارگانیک است استفاده می گردد، ادامه می دهد: با استفاده از چرم ارگانیک مجموعه کفش های مدرن که امروزه در بازار هست را با موادی ازجمله چرم و گیوه فراوری می کنیم که خوشبختانه مورد استقبال نهاده شد.

این فراورینماینده هنرمند، پاپوش های سنتی را مناسب ترین کفش برای راحتی پا عنوان نموده و می گوید: در سراسر ایران گیوه های مختلفی داریم برای نمونه در شهرکرد، کردستان و دیگر نقاط کشور این هنر سنتی وجود دارد، اما آنچه گیوه فارس را متفاوت می سازد، نوع گرهی است که آن را می سازد درحالی که دیگر گیوه ها بافت هستند، ازاین رو چنانچه یک بخش از بافت از بین برود، آن قسمت خراب می گردد، اما گره گیوه فارس در صورت قیچی شدن هم هیچ آسیبی نمی بیند و ساختار اصلی گیوه که به اصطلاح در فارس رووال نامیده می گردد و شیرازه اصلی است از بین نمی رود.

حسینی ویژگی گیوه فارس که آن را از دیگر پاپوش های سنتی ایرانی متفاوت می سازد را ارگانیک بودن آن برشمرده و می افزاید: کاربرد نخ طبیعی در دوخت گیوه فارس آن را متمایز از دیگر نمونه ها می سازد، زیرا نخ نسبت به بقیه الیاف ها بهتر و بادوام تر است.

راحتی و خنکی پا در گیوه فارس/عدم وابستگی به ارز و مواد اولیه خارجی

او درعین حال راحتی و خنکی پا در گیوه فارس را از دیگر تفاوت های آن برشمرده و می گوید: وقتی که از گیوه سنتی فارس استفاده می گردد، هیچ فشاری متوجه پا نیست و به آسانی هم تمیز می گردد، دیگر تمایز گیوه فارس نسبت به دیگر نقاط ایران استفاده از گِل گیوه است؛ برای تمیز کردن گیوه در دیگر نقاط ایران آن را می شویند یا از مایعات دیگری استفاده می نمایند درحالی که در استان فارس از گِل استفاده می گردد.

این بانوی هنرمند بیشترین مشتری گیوه سنتی فارس را اقشار مرفه جامعه عنوان می نماید و می گوید: حتی برای مراسم عروسی و شادی استفاده از گیوه رایج گردیده است.

حسینی با اعلام اینکه گیوه یک فراوری داخلی است و هیچ گونه وابستگی به ارز و مواد اولیه ساخت خارج ندارد، عنوان می نماید: نخ گیوه در روستاها توسط بانوان ریسیده می گردد و بانوانی که در روستاها این رووال را آماده می نمایند در مسیر کارآفرینی قرار می گیرند.

این در حالی است که به گفته مدیر مجموعه گیوه های سنتی تعداد کسانی که در هنر سنتی گیوه دوزی فارس باقی مانده اند اندک هستند و شاید در هر یک از شهرهای فارس، یک نفر به این کار مشغول باشد.

با گیوه فارس تا ونیز

او از صادرات فراوریات سنتی فارس در زمینه گیوه هم خبر می دهد و می افزاید: بخشی از گیوه های فارس به ونیز ایتالیا ارسال گردیده و پیگیر این هستیم که برای آسیا و آمریکا و بقیه بازارهای اروپا این کار را ادامه دهیم.

وی درعین حال استقبال مشتری های خارجی را خوب برشمرده و می گوید: ویژگی مثبت بازارهای اروپایی این است که دست ساخته های ارگانیک را بسیار می پسندند و مورد استقبال قرار می دهند.

حسینی در مورد شکل و فرم خاص گیوه مطرح نمود: نخی بودن این کفش سنتی آن را مناسب برای حفظ پا نموده و وقتی پوشیده می گردد حالت پا را به خود می گیرد و هیچ فشاری به پا وارد نمی نماید، حتی ما گیوه های پاشنه دار فراوری کردیم که موردپسند بانوان است.

این کارآفرین به مشکلات فراوری هم اشاره می نماید و می گوید: ازآنجاکه فراوری گیوه کار بسیار بزرگی است، کار را با شعار هر ایرانی یک گیوه شروع کردیم، به رغم اینکه تمامی موارد علمی را رعایت می کنیم، اما کفش های بی کیفیتی که به کشور وارد می گردد، کمی کار را سخت می سازد.

حسینی بااین وجود از داشتن مشکل عدم حمایت گلایه نمی نماید و می گوید: خوشبختانه ما مشکلی از بابت حمایت نداشتیم زیرا کاری نوین به شمار می رود که هنری منسوخ را احیا نموده است؛ پشتیبانی داشتیم اما از نظر مالی در مضیقه به سر می بریم .

وی از احتیاج به پشتیبانی از فراوری توسط دولت نام می برد و می افزاید: فراوری یک جفت گیوه مبتنی بر دانش، حدود 30 ساعت جهت آماده سازی زمان می برد که زیره هایی را بافتیم تا زمان را کاهش دهد، درنهایت تا 20 ساعت ممکن است زمان فراوری را کاهش دهد.

یک جفت گیوه سنتی میانگین 50 تا 70 هزار تومان هزینه دارد

به گفته حسینی فراوری یک جفت گیوه سنتی به طور میانگین 50 تا 70 هزار تومان هزینه دارد که در بازارهای داخلی بین 150 تا 200 هزار تومان بسته به مواد به کاررفته عرضه می گردد، البته با قیمت بالاتر هم داریم اگر زیره آن چرم باشد که کاملاً ارگانیک است.

او دوام گیوه را بسیار زیاد دانسته و می گوید: گیوه به هیچ عنوان دچار کوچک یا گشاد شدن نمی گردد و به خاطر نخ بودن خاصیت ارتجاعی دارد اما قابل شستشو است و می توان برای پاکیزه کردن از گِل گیوه استفاده کرد که منحصر به استان فارس است.

این هنرمند گیوه دوز از عدم ورود کشورهای دیگر در فراوری این پاپوش سنتی ابراز خرسندی می نماید و می گوید: خوشبختانه با وجودی که در دیگر فراوریات سنتی و صنایع دستی شاهد ورود برخی کالاهای بی کیفیت غیر ایرانی هستیم، در این زمینه هنوز موردی دیده نگردیده است.

وی تأکید می نماید: گیوه دوزی از شکل گذشته که به طور استاد، شاگردی بود، خارج گردیده و بر مبنای دانش آموزش داده و فراوری می گردد.

گیوه ثبت ملی نگردیده/اولویت با گبه، خاتم و منبت است

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس هم در گفت وگو با خبرنگاران می گوید: گیوه ثبت ملی نگردیده زیرا به این سادگی نیست.

مصیب امیری با بیان اینکه سه موضوع اصلی برای ثبت ملی در استان فارس اولویت داشته، عنوان می نماید: خاتم، منبت و گبه در جریان ثبت ملی قرار دریافتد که تازه موفق شدیم منبت آباده را پس از مدت ها معرفی و ثبت ملی کنیم.

او بااین وجود ثبت ملی خاتم و گبه فارس را اولویت میراث فرهنگی استان می داند و می گوید: این ها در اهمیت واقع شده است و زمان احتیاج دارد تا به ثبت ملی برسند.

امیری بیم و نگرانی تصاحب هنر گیوه بافی یا گیوه دوزی را توسط دیگر کشورها رد نموده و تصریح می نماید: بعضی صنایع دستی و هنرهای سنتی خاص کشور ما است، برای نمونه خاستگاه گبه، منبت و خاتم سازی استان فارس است و ما باید به سراغ موارد اصلی در صنایع دستی که همه اقرار می نمایند متعلق به اینجاست، برویم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بااین وجود معتقد است که این به آن معنا نیست که به دنبال ثبت ملی گیوه نباشیم، تأکید کرد: این امکان وجود دارد، اما مهم ترین ها اولویت دارند.