ورگانه: تجسم عین ساد گی و صفای روستایی - لیسون

ورگانه: تجسم عین ساد گی و صفای روستایی

نویسنده:محمود صفادار

اینجا زادگاه نخستین ابداع نماینده قلب مصنوعی دنیا است.

شهر همدان به عنوان مرکز سیاسی-اداری استان همدان در دامنه شمالی کوه الوند قرار گرفته است. این شهر دارای پتانسیلهای فراوانی در مورد جذب توریسم تابستانی و زمستانی است. در میان بیش از 1100 روستای استان همدان، روستاهای سیمین ابرو، وکانه، خاکو، حبشی و علیصدر از جمله روستاهای گردشگری به شمار می فرایند.

روستای ورگانه به علت بافت روستا از لحاظ نوع و انتخاب مصالح سنگی و نحوه ساخت بناها و فضاها و طبیعت زیبای آن، دارای ویژگیهای منحصر به فرد است. این روستا در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

محور ارتباطی اصلی روستا از شهر همدان نیز دارای چشم انداز ها و چشم اندازهای زیبایی است که می تواند به عنوان محوری توریستی مطرح گردد چرا که وجود چشم اندازهای زیبا و چشم انداز ها بدیع این محور را یکی از پتانسیل های بالفعل شهر همدان نموده است. این محور از جاده همدان-ملایر منشعب می گردد و پس از عبور از سد اکباتان و روستاهای یلغان، شمس آباد و علی آباد به ورکانه می رسد.

روستای ورکانه از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان در فاصله 18 کیلومتری جنوب شرقی همدان واقع شده است. روستای ورکانه با ارتفاع 2250 متر از سطح دریا، در دامنه کوه قرار گرفته است و از شمال شرقی به کوه سر دره، از غرب به روستای سیمین، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره داغ، و از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می گردد. لذا این روستا دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. وجود دره های فراوان از جمله دره های زیبای دره خان، تخته سنگ، جن دره و سه بلاغ در مجاورت روستا، بر ویژگیهای طبیعی منطقه افزوده است. شیب عمومی این منطقه و وجود دره های فراوان در اطراف روستا، موجب شکل گیری رود خانه های فصلی شده است. رودخانه ارزانفرد (دارستان) نیز از غرب روستا عبور می نماید.

هسته اولیه روستای ورکانه، پیرامون قنان شکل گرفته است. در زبان کردی ور به معنی کنار و کانه به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است.

روستای ورکانه، قد متی نسبتا طولانی دارد و سابقه تاریخی آن به اوایل دوره صفویه (حدود 400 سال پیش) مربوط می گردد. مرد م روستای ورکانه به زبانهای آذری، فارسی و کردی سخن می گویند.

بر اساس سرشماری سال 1385، جمعیت روستای ورکانه 2000 نفر بوده است. مشاغل عمده مرد م روستای ورکانه، زراعت و دامداری است. گروهی از مرد م نیز به فراوری صنایع دستی اشتغال دارند. گند م، جو، نخود، لوبیا، سیب زمینی، علوفه و سبزیجات از محصولات عمده زراعی و گردو (چارمغز)، انگور، زردآلو وسیب از محصولا باغی ورکانه هستند.

سنگ های مالون که در بدنه ساختمان ها و بناهای روستای ورکانه خود نمایی می نماید قطعه سنگ هایی است به شکل مکعب که در ابعاد 20×20×20 سانتی متر تراشیده شده و مانند آجر در ساخت دیوارها به کار برده شده اند.

گوشت، پشم و فرآورده های لبنی مرغوب، از فراوریات دامی این روستا به شمار می فرایند.

روستای ورکانه به لحاظ استفاده از مصالح بومی و محلی، به خصوص مصالح سنگی منحصر به فرد است. کاربرد سنگ به صورت یکی از مصالح معمول در چهره بناهای روستا خود نمایی می نماید. کاربرد سنگ نه تنها در زیربنا، بلکه در نقاط مختلف بناها، از جمله در ساخت دیوارهای اصلی و دیوارهای حیاط مورد استفاده قرار گرفته است. در بین سنگها از ملاط گِل استفاده شده و پهنای دیوارهای سنگی، گاهی در طبقه همکف به یک متر می رسد. تنها عامل اتصال در دیوارهای سنگی، استفاده از تیرهای چوبی است. به نظر می رسد کاربرد سنگ در روستا، به علت فراوانی آن در منطقه و سختی و مقاومت آن در برابر تغییرات جوی بوده است.

روستای ورکانه، مجموعه ای از چند محل است که هر کدام از تعدادی واحد مسکونی تشکیل شده اند. در محله درب مسجد که قد یمی ترین محله روستای ورکانه به شمار می رود، مسجد و حمام و مخابرات قرار گرفته است. در روستای ورکانه مانند سایر روستاهای

استان همدان، ریش سفیدان صندلی خاصی دارند. وجود قلعه اربابی و اصطبل در فاصله دو کیلومتری از روستا، از جمله آثار تاریخی روستای ورکانه به شمار می فرایند که از وجود روابط ارباب و رعیتی در گذشته حکایت می نماید. قلعه اربابی در فاصله صد متری در ضلع جنوبی روستا و در بستر سبز کوهپایه واقع شده است. بنای مذ کور با زیربنای 320 متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.

در هر کوچه روستای ورکانه که قد م می گذاری، فرش سنگی کف کوچه، احساسی خوشایند در انسان ایجاد می نماید. تمام کوچه های این روستا، جدول کشی شده و مانند شهری زیبا به نظر می رسد بعلاوه چراغهای روشنایی زیبایی که مناسب سنگفرش هاست، کنار پیاده رو تعبیه شده است.

این زیبایی وصف نشد نی حاکم بر روستای ورکانه، با همکاری سازمان میراث فرهنگی ایران و بنیاد مسکن ایجاد شده است. با تمهیدات اجرا شده، معماری سنتی روستای ورکانه، جلوه بیشتری به خود گرفته است. بافت کالبدی روستای ورکانه همدان، به علت ویژگی خاص فرهنگی، به عنوان میراثی ارزشمند از نیاکان به شمار می رود و حفظ و نگهداری آن را مورد تاکید قرار می د هد.

مناسب است بدانید روستای ورکانه، زاد گاه پروفسور توفیق موسیوند سازنده نخستین قلب مصنوعی دنیا است که در سال 1315 در این دیار چشم به دنیا گگردد.

نظافت و پاکیزگی روستا، ویژگی خاص معماری آن و نمای سنگی خانه ها، نظر هر تازه واردی را به خود جلب می نماید. روستای ورکانه در جهت کوچ طوایف قزل یوسف یارم طاقلو و ورکانی قرار گرفته است که هر سال از اواسط آبان ماه، کوچ خود را شروع می نمایند.

این طوایف بر اساس سنتهای قد یمی و شیوه معیشتی خود، برای یافتن مراتع تازه، کوهها و دره های بسیاری را پشت سر می گذارند و در نقاط مناسب، اتراق می نمایند. عشایر پس از سرانجام فصل اعتدال، به قشلاق بازمی گردند. کوچ عشایر در جهت ییلاق و قشلاق، چشم انداز های زیبا را در پیرامون روستای ورکانه بوجود می آورد.

جریان رودخانه های فصلی سیمین و ورکانه، جریان دائمی آب قنات روستا و چشمه سارهای آن به ویژه در بهار و تابستان، طراوت خاصی به روستا می بخشد. علاوه بر آن چشم انداز باغات متراکم گردو، زردآلو، انگور و سیب، زیبایی دلپذیری را پدید می آورد. کوههای اطراف روستا و دره های خان و جن، در فصول مختلف به ویژه در بهار، سرشار از طراوت و سرسبزی می شوند و چشم انداز های دلفریب را پدید می آورند.

وجود گورستان ساده ای در روستای ورکانه که در آن هیچ سنگ قبری دیده نمی گردد از دیگر مواردی است که مورد توجه قرار گرفته است.

منبع: اطلاعات هفتگی شماره 3432