به یادماندنی ترین زوج های کارتونی؛ از تام و جری تا پت و مت - لیسون

هرچند تصویر فکری بیشتر ما از پویانمایی، کارتون هایی است که از کودکی تا بزرگ سالی از تلویزیون و این روزها شبکه های نمایش خانگی با تکنیک های رایانه ای دیدیم و می بینیم اما این هنر شامل آثاری با تکنیک های استاپ موشن، کات اوت و موشن گرافیک هم می گردد که علاوه بر پر و بال دادن به تخیل و رویاپردازیِ مخاطب، معمولا بارِ آموزشی و آگاهی بخشی هم دارد. ما بچه های دهه های قبل، با پینوکیو یاد گرفتیم دروغ نگوییم، با پسر شجاع هوشیاری را یاد گرفتیم، با ای کیوسان فکر کردن قبل از انجامِ هر کاری و با آنِت بخشش و بزرگواری را.

حالا که علاوه بر این مناسبت، هالیوود ریپورتر هم از بازگشت محبوب ترین زوج کارتونی دنیا یعنی تام و جری در قالب اثری نو خبر داده است، بد نیست سرکی بکشیم به دنیای فانتزی پویانمایی های مجذوب نماینده بچگی مان و یادی کنیم از تعدادی از به یادماندنی ترین زوج های کارتونی که ماجراهای شان، امتداد رویاهای مان در دنیای واقعی بود. در این میان، شاید جای خالی تن تن و میلو، بل و سباستین، گربه سگ و بعضی دیگر به چشم بیاید که به واسطه وجود مینی پرونده از مرورشان چشم پوشی کردیم.

لولک و بولک؛ آرام و خندان

یکی از زوج های کارتونی دنیا که برای جوانانِ دهه شصتی کشورمان، نوستالژیک و خاطره انگیز هستند، لولک و بولک دو برادر تقریبا همسن و سال بودند که یکی ترکه ای و کشیده و دیگری، تپل و کوتاه بود و در هر قسمت 9 دقیقه ای، در کنار هم ماجرای ساده و هیجان انگیز و بچگانه ای را رقم می زدند: گردش خارج از شهر، ساخت یک کاردستی، آشنایی با یک آدم یا تصمیم به مراقبت از یک حیوان خانگی، از جمله قصه های ساده هر اپیزود از ماجراهای لولک و بولک بود. این دو شخصیت را یک طراح و کارگردانِ لهستانی با الهام از شخصیت و ماجراهای دو پسر خود، خلق کرد و برای اولین بار از سال 1963 تا 1986 از تلویزیون لهستان پخش شد و جالب است بدانید در زمان پخش در لهستان، این دو شخصیت به حدی محبوب شدند که به صورت انبوه به شکل اسباب بازی، پوستر و پازل عایدیند و حتی هم اکنون، نمونه هایی از آن ها در موزه دوبرانوسکی، موزه ملی لهستان برای بازدید وجود دارد. پخش این مجموعه تلویزیونی در ایران هم از اوایل دهه شصت آغاز شد و با این که روند پخش منظم نبود، از محبوبیت زیادی بین بچه ها و نوجوانان آن موقع برخوردار شد.

تام و جری؛ عصبانی های محبوب

شاید معروف ترین، دوست داشتنی ترین و البته پیرترین زوج کارتـونی دنیای پویانمایی ، یک موشِ زبـل و ناقلا به نام جری و یک گربه ساده و خنگ به نام تـام باشند که ماجراها، رقابت، تعقیب و گریز و زد و خوردهایشان، دستمایه ساخت چندین مجموعه کارتونی شد. کارتونی که از روز اول تا امروز، هنوز و همچنان درباره وجود رگه های خشم و خشونت در آن، حرف و حدیث زیـاد است. اولین قسمت های این مجموعه کارتونی، بین سال های 1940 تا 1958 میلادی به وسیله شرکت مترو گلدوین مایر فراوری و بعدها، فصل های دیگری از آن ساخته شد.

از آن جا که هر اپیزود این مجموعه، هم کوتاه بود و هم ماجرای مجزایی از قسمت های قبل و بعد را دنبال می کرد، هروقت در کشورهای آمریکایی و اروپایی، در کنداکتور پخش برنامه های تلویزیون، جایی خالی می ماند، یک قسمت از تام و جری پخش می شد.

بعلاوه به این علت که تام و جری دیالوگ چندانی نداشتند، به راحتی در دیگر کشورها ترجمه و دوبله و پخش می شد. پخش این مجموعه در کشورهای غیرانگلیسی زبان، از سال 1965 میلادی در ژاپن آغاز شد و در دیگر کشورهای آسیایی ادامه یافت. جالب است بدانید ژاپنی ها طی یک نظرسنجی ملی در سال 2005 که از گروه های سنی نوجوان تا بزرگ سالانِ 60 ساله را شامل می شد، به تام و جری رتبه هشتاد و پنجم لیست 100 انیمه برتر تمام سال ها را دادند.

پت و مت؛ خنگ های خوشبین

خنگ ترین، شادمان ترین، روی اعصاب ترین و در عین حال محبوب ترین زوج دنیای رنگارنگ آثار بچگانه که عروسک اند و ماجراهای شان با تکنیک استاپ موشن که شاخه ای از پویانمایی است شکل گرفته، پت و مت هستند. دو دوست خوشبین و شادمان با اعتماد به نفس زیاد که در هر قسمت، آغاز به انجام کاری می نمایند اما هر بار در مسائل به وجود آمده به وسیله خودشان گیر می افتند. منتها دلسرد و ناامید و خسته نمی شوند و سعی می نمایند بی پروا، هر آن چه دور و برشان است تخریب و با استفاده از تمام امکانات شان، مشکل را حل نمایند!

روند اجرای این طرح ها و نتیجه نهایی که معمولا خلاقانه اما بسیار کثیف و دم دستی و به هم ریخته است، از ماجراهای پت و مت، مجموعه خنده دار و در عین حال اعصاب خرد کنی ساخته بود. جالب است بدانید در این مجموعه که محصول سال 1993میلادی کشور چک است، کلیه ابزاری که معمولاً برای انجام کارهای فنی به وسیله این دو شخصیت استفاده می شد مثل چکش، مته، انواع پیچ و مهره، گیره کار، متر و خط کش برای مقدار گیری و... در مقیاس کوچک و با دقت زیاد ساخته شده است.

پررنگ ترین وجه این مجموعه، ارائه دیدگاه خوش بینانه پت و مت به دنیا و زندگی بود. نمایش دلسرد نشدن این دو شخصیت از مسائل و کوشش برای حل شان با روش های تخیلی و نامتعارف! این مجموعه همین طور به خاطر موسیقی زیبایش که به وسیله پیتر اسکومال ساخته شده است، خاطره انگیز و به یادماندنی شده است.

گوریل انگوری و بیگلی بیگلی؛ 2 دوست عجیب

یک گوریل 15 متریِ بنفش، خجالتی و خوش اخلاق را تصور کنید که عاشق انگور است و بعد از هر جمله که به زبان می آورد، می گوید: انگـوری!. گوریلی که روی سقف خودروی رفیق شفیق اش بیگلی بیگلی که یک سگِ کوچولوست (گوریل و سگ چه ربطی به هم دارند و چطور می توانند با هم آشنا شده باشند؟) می نشیند و با ون کوچک و جمع و جورشان به کشورهای مختلف دنیا سفر می نمایند و در این سفرها با ماجراهای زیادی روبه رو می شوند. هیکل بزرگ گوریل انگوری معمولا باعث می گردد کسانی که او را پیشتر ندیده اند از دیدنش شوکه شوند و بترسند و با ترس فریاد بزنند: وای... گوووریل. اما در ادامه تحت تاثیر رفتار خوب او و دوستش قرار بگیرند و کنار بایستند تا گوریل بنفشِ ماجرا، به آن ها یاری کنـد. این مجموعه کارتونی که محصول شبکه ABC است، در سال های 1975 تا 1978 میلادی از این شبکه پخش می شد. منتها پخش آن در تلویزیون ایران از سال 1362 با دوبله صادق ماهرو و بداهه گویی های خلاقانه اش آغاز شد و در ادامه، به محبوبیت زیادی بین بچه ها و بزرگ سالان دست یافت.

سرندی پیتی و کُنا؛ خوش قلب های مهربان

یکی دیگر از زوج های کارتونیِ مشهور و دوست داشتنی دنیا، پسربچه کوچکی به نام کُنا و یک موجود اسطوره ای به نام سرندی پیتی هستند که ناخواسته وارد یک جزیره دورافتاده می شوند و در ابتدا رفتارهای غیردوستانه ای از اهالی می بینند اما در ادامه با یاری و محبت به ساکنان جزیره، دوستانی پیدا می نمایند، محبوب اهالی جزیره می شوند و ماجراهای زیادی از سر می گذرانند.

بچه های دهه شصتی مخاطب این کارتون که با عنوان پیلا پیلا پخش می شد، به یاد می آورند که سرندی پیتی، موجودی شبیه دایناسور اما صورتی رنگ با چشم های بسیار درشت بود که اتفاقا به خاطر معصومیت همین چشم ها، با مخاطب کودک ارتباط برقرار می کرد و همه او را دوست داشتند.

ژاله علو، مدیر دوبلاژ این کارتون ژاپنی که محصول سال 1983 میلادی استودیو نیپون است، درباره این مجموعه به خبرگزاری مهر گفته: یکی از دلایل محبوبیت سرندی پیتی بین بچه ها و خانواده ها، بار عاطفی و مهربانی این شخصیت بود که با صدای خانم مریم شیرزاد به عنوان گوینده این شخصیت، حسابی تاثیرگذار می شد. جالب است بدانید واژه سرندی پیتی معنای جالبی دارد و به معنی اتفاق خوشی است که بدون این که انتظارش را داشته باشیم، بی خبر می افتد و ناگهان همه چیز را به طرز خارق العاده و خوشایندی تغییر می دهد.

جولز و جـولی؛ 2قلوهای ظلم ستیز

جولز و جولی، از نوستالژیک ترین و مجذوب نماینده ترین زوج های کارتونی دنیا هستند که سال 1991 میلادی در کشور فرانسه، خلق شدند و به نمایش عایدینـد. دختر و پسر نوجوانی که در یک مکان و یک ساعت (از پدر و مادری متفاوت) به دنیا آمده اند و با گرفتنِ دست هم، به نیرویی ماوراءالطبیعه دست پیدا می نمایند و مقدر شده به یاری آن، امپراتوریِ ظالم چین را نابود نمایند! این مجموعه که نام فرانسوی اش دوقلوهای انتها دنیا بود و نام انگلیسی اش دوقلوهای سرنوشت، در ایران با عنوان دوقلوهای افسانه ای به نمایش عایدی و در کنار فوتبالیست ها و کماندار نوجوان، از محبوب ترین کارتون های ظهرجمعه در دهه 70 بود. جولز و جولی با گرفتن دست یکدیگر به هفت قدرت مثل فریب دادن و گیج کردن اطرافیان، دیوار کشیدن به دور خود، شکستن موانع، بلند کردن و جابه جایی اجسام، به کارگیری ابزارهای مختلف، کنترل طبیعت و کنترل فکر آدم ها دست پیدا می کردند و به یاری آن، در هر قسمت به نحوی با عوامل ظلم و ستم به مبارزه می پرداختند.

دکتر مینا دادگستر روان شناس، وعده های عجیب نامزدهای شوراهای دانش آموزی را تحلیل می نماید

تصویری از مدرسه آرمانی بچه ها

عکسی این روزها در فضای مجازی دست به دست می گردد از شعارهای تبلیغاتی عجیب وغریب روی در و دیوار مدرسه . موعد ثبت نام شوراهای دانش آموزی است و داوطلب های کم سن و سال مجلس شورا، به شیوه سال بالاترها آغاز نموده اند به وعده و وعید دادن؛ قول می دهم زمان زنگ ورزش را 10برابر کنم، اردوی تفریحی دانش آموزی با هواپیما به خارج از کشور، زیر هرکدام شان هم نوشته شده است: رأی ما فلانی. یک عده، این رفتار بچه ها را شوخی و شیطنت می دانند و عکس وعده های غیرممکن بامزه شان را با شکلک خنده برای هم می فرستند.

عده ای دیگر معتقدند این شعارها معنا و مفهومی دارند و نباید ساده از کنارشان گذشت. دکتر مینا دادگستر، دانش آموخته روان شناسی، تحلیل مختصری از این اتفاق از منظر روان شناسی تعلیم و تربیت ارائه می دهد:

ما می دانیم که ضروری است یک سری مفاهیم از جمله انسانیت، صداقت و مسئولیت پذیری به بچه ها منتقل گردد تا کم کم به شکل ارزش در وجودشان نهادینه گردد. این مفاهیم به وسیله الگوها و اسوه هاو یادگیری مشاهده ای به بچه ها منتقل می گردد. بیش از 90درصد یادگیری در بچه ها به وسیله الگوهای مشاهده ای اتفاق می افتد. بچه ها می بینند، تکرار می نمایند و در اثر تکرار، یک رفتار و باور مشخص جزئی از سیستم ارزشی شان می گردد.

الگوها، پدر، مادر، معلم ها و افراد مهم برای کودک هستند که رفتارشان، ارزش و ضدارزش بودن مفاهیم را مشخص می نماید. اسوه ها افرادی سرآمد و برجسته در زمینه های مشخص هستند که ممکن است تحلیل شوند اما درستی و غلطی رفتارشان، چون به عنوان افراد قابل قبول معرفی می شوند، آزموده نمی گردد. الگوگیری هم، همان طور که گفته شد نه در سطح گفتار، بلکه به وسیله عمل انجام می گردد. این اولین تحلیلی است که درباره رفتارهای تبلیغاتی دانش آموزان به فکر می رسد.

نکته بعدی این است که در جامعه ما، مسائل سیاسی با زندگی شخصی مردم بسیار درهم تنیده شده است. واکنش والدین و دیگر الگوها به سیاست، سیستم ارزشی بچه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. در چنین شرایطی ضروری است بچه ها بتوانند درست و غلط را از هم تشخیص بدهند و ارزش ها به شکل غلط به آن ها منتقل نگردد. بچه ها و نوجوانان، باید به عنصر تفکر نقاد مجهز شوند که یکی از مهارت های 10 گانه زندگی است؛ یعنی باید یاد بگیرند هرچیزی را که می بینند و می شنوند بدون تحلیل و نقدکردن نپذیرند.

پیغام دیگری که تصویر وعده های دانش آموزان به ما می رساند، تصور آن ها از مدرسه است. همان طور که ما آدم ها، من واقعی و من آرمانی داریم، در سطح اجتماعی هم یک جامعه کنونی داریم و یک مدینه فاضله. تصویر مدینه فاضله بچه ها از مدرسه، همان چیزی است که در تبلیغات شان به تصویر کشیده اند؛ آن ها به این ترتیب، رویاها و خواسته های شان را به بزرگ ترها نشان می دهند و این نکته قابل تاملی است.

پ