راهبرد اصفهان برای مراقبت از سالمندان - لیسون

سازمان ملل در سال 1982 شورای دنیای سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای مشخص یک روز به عنوان روز دنیای سالمندان ارائه داد که در پی آن از سال 1990 اول اکتبر هرسال به عنوان روز دنیای سالمندان نام گذاری شده است. در حال حاضر 700 میلیون نفر در دنیا بیش از 60 سال سن دارند و این آمار تا سال 2050 به 2 میلیارد نفر افزایش خواهد یافت، براین اساس بیش از 20 درصد جمعیت دنیا را افراد 60 سال به بالا تشکیل می دهد.

در ایران نیز طبق آخرین سرشماری اجرا شده تعداد سالمندان کشورمان، 7 میلیون و 450 هزار نفر است. به عبارتی براساس آمار کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی، هم اکنون 4/9درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می دهند که به تأکید کارشناسان امور اجتماعی در آینده نه چندان دور، 30 درصد جمعیت یعنی از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود. در اصفهان هم به عنوان یکی از استان های پرجمعیت کشور بنا بر اعلام اداره کل بهزیستی استان در حال حاضر حدود 6/10 درصد جمعیت این استان را سالمندان تشکیل می دهند که بیش از 540 هزار نفر از جمعیت استان سالمندان بالای 60 سال هستند. با توجه به این موضوع، توجه به احتیاجها و چالش های خاصی که بسیاری از افراد مسن با آن روبروند، بسیار ضروری به نظر می آید.

• چالش های سالمندان

موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که درصد بالایی از سالمندان درآمد مستقل ندارند و بخشی از سالمندان از حمایت اقتصادی لازم برای درمان نیز برخوردار نیستند و سالمندانی هم هستند که پول کافی برای تهیه دارو ندارند. این شرایط برای سالمندان کشورمان در حالی وجود دارد که به گفته شقایق حق جو جوانمرد رئیس بنیاد ملی نخبگان استان اصفهان، بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا بر روی سالمندان سرمایه گذاری نموده اند، به طوری که کشورهای پیشرفته حتی روی بازاری که می توان توسط سالمندان ایجاد کرد نیز حساب نموده اند. واقعیت آن است که می توان برای آموزش نیروی متخصص به منظور مراقبت از سالمندان از فناوری های نوین بهره برد و به این نکته اهمیت داد که سالمندان به همدلی احتیاج دارند، نه نگهداری. در این زمینه حمید آرمانی کارشناس امور اجتماعی بیان می نماید: اصفهان از استان هایی است که به دلیل جمعیت زیادش با تعداد سالمندان بسیاری هم روبرو است و ضرورت دارد برای زندگی بهتر و امنیت بیشترِ این گروه از افراد جامعه چاره ای اندیشید.

وی تصریح می نماید: اجرای برنامه های سالمندی در کشور از لحاظ مراقبت های بالینی و بیمه و خدمات دچار چالش هایی است که اگر برای برطرف آنها اقدامی نگردد، امکان ایجاد خدمات و مراقبت های سالمندی در کشور وجود نخواهد داشت. به گفته این کارشناس از نظر آموزش و تربیت نیروهای متخصص متأسفانه موانع و اشتباهات بسیاری مشاهده می گردد؛ مثلاً رشته طب سالمندی از فهرست تخصص های مورد احتیاج آموزش دانشگاه های علوم پزشکی حذف شده، درحالی که از رشته های بسیار ضروری برای مراقبت از سالمندانی است که بخش قابل توجهی از جامعه را شامل می شوند.

وی می افزاید: چالش جدی دیگر آموزش و تربیت نیروهای درمانگر و پرستاران طب سالمندی است که چند سالی است در دانشگاه های علوم پزشکی کشور آغاز شده اما هیچ برنامه و همچنین محیطی برای کار با افراد سالمند در این رشته وجود ندارد، مثل فقدان بخش های بیمارستانی سالمندان، فقدان برنامه مراقبت و ویزیت در منزل و عدم ایجاد یا تأسیس مراکز آموزشی نگهداری سالمندان به شکل استاندارد در دانشگاه های علوم پزشکی تا دانشجویان حین تحصیل بتوانند مهارت های علمی و عملی لازم در زمینه کار با بیماران و افراد مسن را کسب نمایند. همچنین به دلیل نبود مراقبت های بیمارستانی و خانگی و کمبود مراکز نگهداری سالمندان، امکان استخدام و جذب فارغ التحصیلان پرستاری سالمندی در کشور وجود ندارد. نظام آموزش و درمان کشور با وجود احتیاج مفرط خود و جامعه امکان ارائه خدمت ندارد و فارغ التحصیلان این رشته اغلب به خارج از کشور مهاجرت می نمایند.

• ضرورت به رسمیت شناختن جمعیت سالمند

جدای از بحث هایی مانند فقر و بیماری، نکته قابل تأملی که در رابطه با سالمندان وجود دارد و آنچه بیش از هر چیز نگران نماینده و تهدید اصلی دوران سالمندی است، تنهایی و انزوای سالمندان است. چیزی حدود 30 درصد سالمندان کشور تنها زندگی می نمایند که این آمار در خانم ها 49 درصد است. این ها حقایقی است که مسئولان ما باید ورود جدی تری به این حوزه نمایند. چه بسا افرادی که به سن سالمندی می رسند و سال ها زحمت کشیده اند و انتظار دارند برای باقی مانده عمرشان برنامه ریزی گردد.

در این زمینه مرضیه فرشاد مدیر کل بهزیستی اصفهان با تاکید بر وقت گذاشتن و ارزش قائل شدن برای سالمندان، سالمندی را بخشی از زندگی و مرحله ای از تکامل همه انسان ها عنوان می نماید. وی تصریح می نماید: بیش از 3 هزار و 500 سالمند اصفهان زیرپوشش مراقبت های سازمان بهزیستی قرار دارند که هزار و 500 نفر آنها در 33 مرکز شبانه روزی مقیم شده و مابقی از خدمات یک مرکز روزانه و 9 مرکز مراقبت در منزل استفاده می نمایند.

به گفته این مسئول، سیاست بهزیستی اصفهان افزایش مراقبت از سالمندان در منزل است. وی می گوید: سیاست این اداره در رابطه با سالمندان افزایش مراقبت در منزل توسط تیم های خدماتی در زمان هایی از روز و ویزیت در منزل توسط تیم های تخصصی بهزیستی است. فرشاد یادآور می گردد: بیشتر از 30 درصد ظرفیت خانه های سالمندان استان اصفهان خالی است که این اتفاق دلیلی جز توجه مردم این استان به زندگی با بزرگ ترها و سالمندانشان ندارد و البته امکان نگهداری موقت سالمندان در مواقعی که نزدیکان و فرزندان آنها قصد مسافرت و یا فعالیت کاری پرمشغله ای دارند، در مراکز شبانه روزی فراهم است.

به گفته این مسئول افزایش طول عمر، احتیاجمند فرهنگ سازی سالمندی سالم است تا این که فرد در این دوران با مسائل و بیماری ها روبه رو نباشد و زندگی برایش سخت نگردد. یکی از راهبردهای اصلی دبیرخانه، همکاری با سمن های مردمی و تشکل هایی است که در حیطه سالمندان فعالیت می نمایند و در نهادینه کردن فرهنگ سالمندی، نقشی اساسی دارند. در خاتمه مدیر کل بهزیستی استان اصفهان تأکید می نماید: احتیاجهای یک سالمند علاوه بر توان بخشی، سلامت، حمایت، حقوق و احتیاج به دیده شدن است که هر سازمانی ضروری است متناسب با شرایط و اختیاراتش این جمعیت را به رسمیت بشناسد. سعی بهزیستی هم دفاع از سالمندان و فرهنگ سازی در جامعه است تا حضور و حقوق سالمندان به رسمیت شناخته گردد.

• ترویج فرهنگ نگهداری از سالمند در منزل

بنا به گفته عباس رضایی، استاندار اصفهان جمعیت سالمندان به دلیل صنعتی شدن جوامع در حال افزایش است، بنابراین ما احتیاج به فرهنگ سازی برای استفاده از تجربه های افراد سالمند داریم. وی خاطرنشان می نماید که فرهنگ نگهداری از افراد سالمند در خانه همراه با احترام و حفظ کرامت انسانی نیز باید بیشتر ترویج گردد.

• اصفهان شهر دوستدار سالمند می گردد

نسیم زمانی- اصفهان- خبرنگار:به گفته مسعود مهدویان فر، مدیر امور اجتماعی و مشارکت های مردمی شهرداری اصفهان، کوشش مدیریت شهری اصفهان این است که این شهر به طرق مختلف با طرح های اجرا شده یا در دست اجرا به سمت تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند حرکت کند، به طوری که اصفهان برای کسب عنوان شهر دوستدار سالمند نامزد شده و شهرداری به دنبال تثبیت آن است. این مسئول در این زمینه به چند سوال پاسخ داده است.

• پارامترهای مورد نظر برای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند چه مواردی است؟

شهر دوستدار سالمند باید دارای 8 ویژگی باشد؛ نخست آن که فضای بیرونی یا کالبد و فیزیک شهر باید مستعد حضور سالمند در شهر باشد و همچنین حمل ونقل باید برای سالمندان مقرون به صرفه باشد. باید در زمینه مسکن، امتیازات ویژه برای سالمندان پیش بینی گردد و به طرق مختلف زمینه فعالیت و حضور آنها در عرصه های اجتماعی فراهم گردد. همچنین به صورت ویژه به صندلی سالمندان توجه گردد و ارتباطات و اطلاعات به گونه ای باشد که سالمندان به راحتی از آنها استفاده نمایند. اشتغال و حضور اجتماعی و در نهایت حمایت های اجتماعی برای سالمندانی که خود تمایل به مشارکت دارند از دیگر پارامترهای شهر دوستدار سالمند است.

• اصفهان برای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند دارای این ویژگی ها هست؟

چنین ادعایی را نداریم که همه پارامترهای گفته شده در شهر اجرا می گردد، اما کوشش مدیریت شهری اصفهان این بوده است که با روش های مختلف با طرح های اجرا شده یا در دست اجرا به سمت تحقق شهر دوستدار سالمند حرکت کند و مهم ترین گام در این راستا طرح کارت منزلت شهروندی ویژه سالمندان اصفهانی است که در این کارت پارامترهای هشت گانه شهر دوستدار سالمند در نظر گرفته شده است.

• عمده ترین اقدام در این راستا چیست؟

از جمله اقدامات مدیریت شهری برای سالمندان می توان به مواردی همچون برنامه های طب سالمندی، پیشگیری از بیماری ها، مشاوره، برنامه عصرانه و نشاط، آموزش صنایع دستی، تفریح و سرگرمی، و... اشاره نمود. درکل رسیدن به شهر دوستدار سالمند احتیاجمند یک فعالت مستمر و به روز است و اقدامات اجرا شده در شهر آغازی برای رسیدن به این هدف است.