چرا سلبریتی ها و هنرمندان معروف خودکشی می نمایند؟ ، نحوه انتشار اخبار خودکشی افراد معروف آمار خودکشی را بالا می برد ، زنان بیشتر خودکشی می نمایند یا مردان؟ - لیسون

خبرنگاران آنلاین - پروانه بندپی: اقدام به خودکشی به خصوص در دوره سالمندی، موضوعی است که همواره ما را به تعجب می اندازد و باور نمی کنیم سالمندی که بالا و پایین و تلخ و شیرین روزگار را دیده و چشیده، دست به چنین کاری بزند. به خصوص افراد پیروز و معروف یا پولدار. این در حالی است که مطالعات روانشناسی و روانپزشکی جهان می گوید اتفاقا خودکشی در این گروه سنی بیشتر رخ می دهد و روش های خودکشی در این سنین نیز خاص تر و جدی تر از روش خودکشی در گروه های سنی دیگر است.

دکتر امیرحسین جلالی ندوشن، روانپزشک اجتماعی و رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران در تبادل نظر با خبرنگاران آنلاین می گوید: در مطالعات همه گیرشناسی جهان، دو رده سنی بر خلاف تصور ما در معرض خطر بالا برای خودکشی هستند؛ رده سنی سالمندی و نوجوانی. برخلاف تصور ما که سالمندی، دوره ای است که فرد نباید دست به این اقدام بزند، اتفاقا از دورانی در زندگی فرد است که احتمال خودکشی بالا است و مراقبت می خواهد.

دکتر جلالی ندوشن درباره دلایل خودکشی در سن بالا شرح می دهد: یکی از دلایل اقدام به خودکشی در دوره سالمندی این است که فرد سالمند ممکن است سوگ های زیادی را تجربه نموده باشد؛ مرگ خواهر، برادر، همسر، بچه ها از خانه رفته اند، زندگی در تنهایی و انزوا، کار و روابط اجتماعی در زندگی بسیار معنابخش است که در دوره سالمندی اینها از دست می رود. بیماری های مختلفی عارض می گردد که هم محدودیت ایجاد می نماید و هم تصویر امیدبخش فرد را که همواره از یکپارچگی بدنی خود داشته، از بین می برد. شنمایندگی بدن، روان را بسیار شنماینده می نماید. ممکن است در کنار این مسائل، مسائل روانپزشکی هم وجود داشته باشد. همه این عوامل منجر به تغییرات زیست شناختی به علت بیماری ها و تغییرات روانشناختی به علت محدودیت ها در فرد می گردد و زمینه ساز افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و ... خواهد شد و اگر عاملی محیطی یا شخصی یا اجتماعی وجود داشته باشد، می تواند منجر به احتمالِ امر انتها دادن به زندگی یا خودکشی گردد.

این روانپزشک اجتماعی ادامه می دهد: افراد یا به طور ناگهانی دست به خودکشی می زنند، یا از مدت ها قبل به آن فکر نموده اند. یک تئوری خیلی روزآمد درباره خودکشی این است که فرد در شرایطی دست به خودکشی می زند که اگر این امکان را داشت که زنده بماند و آن لحظه را ببیند، ممکن است از کار خودش تعجب کند و پیش خود بگوید واقعا من بودم که دست به این کار زدم؟! علتش هم این است که غریزه بقا و زندگی در انسان بسیار قوی و جدی است. درواقع میل به انتها دادن به زندگی و مرگ، ذیل میل به زندگی قرار گرفته است. اما ماشه آخر را کسی می کشد که به هر علتی، یک حالت بی حسیِ هیجانی پیدا کند و متوجه کاری که می نماید، نباشد.

کیومرث پوراحمد، مرد ناامیدی بود؟! / خودکشی روانپزشک ها هم در جهان آمار بالایی دارد

عضو هیات علمی گروه روان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره چرایی خودکشی افراد پیروز و معروف شرح می دهد: پیروزیت، دارا بودن، کامیابی، امید و ... تعریفی کلی دارد و در هر شخصی فرق دارد. یک فرد دارا ممکن است احساس ناکامی نماید و یک فرد فقیر ممکن است چشم اندازی محکم و امیدبخش در زندگی داشته باشد. مرگ کسی مثل آقای پوراحمد با توجه به مصاحبه ها و تبادل نظرهایی که از ایشان در چند سال گذشته به جای مانده، اتفاقا بر این دلالت دارد که ایشان مرد خیلی ناامیدی بوده و بعضی از فیلم هایی که ساخته هم همین را نشان می دهد. من آخرین فیلم او را ندیده ام اما فیلم کفش هایم کو؟ که رضا کیانیان، شخصیت اصلی را در آن بازی می نماید، زوال یک مرد را نشان می دهد که دارد همه چیز را از یاد می برد و همه چیز را از دست می دهد. اگر آثار هنرمند را فرافکنیِ بخشی از وجود خودش بدانیم، این موضوع در این فیلم کاملا مشهود است. با این اوصاف آقای پوراحمد در حدی که من می شناسم و اطلاع دارم، انسانی بوده که اگر فرضا امروز در بین ما بود و با او درد دل می کردیم و از ناکامی های خود به او می گفتیم و گلایه می کردیم، آنقدر روحیه بخش بود که شاید دیگران باور نمی کردند او روزی دست به خودکشی بزند.

دکتر جلالی ندوشن ادامه می دهد: واقعیت این است که افراد در حرفه خود من هم اقدام به خودکشی می نمایند. خودکشی روانپزشک ها در کشورهای غربی بسیار زیاد رواج دارد. فردی که خودش این علم را دارد و همه روش های پیشگیری از خودکشی را بلد است، اما ممکن است آنقدر از درون دچار رنج و بی هدفی و بی آیندگی بگردد که دست به خودکشی بزند. ما می توانیم برای دیگران تکیه گاه باشیم، اما گاهی می توانیم از درون بشکنیم و تکیه بر خودمان را از دست بدهیم.

سن خودکشی در ایران/ رشد آمار خودکشی در کشور

رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران درباره سن خودکشی در ایران شرح می دهد: به طور کلی نوجوانان و سالمندان در جهان، دو گروه در معرض خطر خودکشی هستند که باید تحت مراقبت باشند. اما در ایران سن خودکشی کمی متفاوت تر از جهان و سنش کمی بالاتر از جهان است. درواقع آمار خودکشی جوانان در ایران کمی متفاوت از آن چیزی است که به طور معمول در جهان داریم و شاید علتش هم این است که بدنه جمعیت کشور ما در حال حاضر در میانسالی و جوانی است. جمعیتی که از نظر فراوانی خودکشی، رده بالایی دارد.

دکتر جلالی ندوشن با اشاره به این که آمار دقیقی از خودکشی سالمندان در کشور وجود ندارد، می گوید: اشکالی که در مملکت ما هست، این است که متاسفانه آمار خودکشی منتشر نمی گردد. وزارت بهداشت نه به محققان دسترسی می دهد و نه خودش ریز آمارها را منتشر می نماید. به همین علت ما نمی توانیم درمورد آمار خودکشی تحلیل دقیقی داشته باشیم و آمار گروه مشخصی مثل سالمندان را اعلام کنیم. آمارهایی که در کشور اعلام می گردد، آماری خیلی کلی در خصوص مقدار مرگ ها و تعداد زنان و مردان و از این قبیل اطلاعات است. اما موضوع این است که آمار خودکشی سالمندان در کشور ما آمار پایینی نیست. خودکشی در ایران در سال 1400 رشد 12/7 درصدی داشت و بالاترین رشد آن هم در استان قم بود با 50 درصد افزایش آمار!

رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران با اشاره به این که آمار خودکشی در ایران در مقایسه با قبل بالاتر رفته است، می گوید: شاخص خودکشی در جهان، مرگ در 100 هزار نفر است. در ایران از وقتی سنجش ها دقیق تر شد، این شاخص از حدود 4 (مرگ 4 نفر از 100 هزار نفر براثر خودکشی) آغاز شد و الان 7 را رد نموده و بالاتر از 7 است. یعنی به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت در کشور، 7 نفر ممکن است براثر خودکشی از بین بروند. شیبش هم رو به افزایش است. یک علت آن البته بهبود نظام ثبت داده ها است اما علت مهم دیگر آن همان افزایش آمار خودکشی در کشور است.

این روانپزشک با بیان این که بیش از 50 درصد خودکشی های منجر به مرگ در ایران در میان جوانان زیر 30 سال رخ می دهد، می گوید: مقدار خودکشی منجر به مرگ در ایران بین مردان بیش از 2 برابر زنان است. آمار روشنی از شرایط خودکشی در سالمندان موجود نیست اما مثل سایر کشورهای جهان، این گروه بیشتر در معرض خطر خودکشی به حساب می آیند. مساله مهم تر این است که سالمندان اصولا کمتر از جوانان از قصد خود برای خودکشی حرف می زنند اما از روش های جدی تر استفاده می نمایند. طبق آمار پزشکی قانونی بین سال های 1390 تا 1398 خودکشی با روش حلق آویز رو به افزایش است.

رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران درباره بیشترین رده سنی افرادی که خودکشی نموده اند هم می گوید: در کشور ما ابتدا گروه های سنی 30 تا 39 سال، سپس گروه سنی زیر 30 سال (18 تا 24 ساله) و بعد از آن رده سنی بالای 40 سال به ترتیب بیشترین آمار اول تا سوم مرگ در اثر خودکشی را به خود اختصاص داده اند.

به گفته دکتر جلالی ندوشن، آمار خودکشی در کشور ما همچنان از میانگین جهانی پایین تر است و در مقایسه با بعضی کشورها که آمارهای بالای 10 در 100 هزار جمعیت دارند، نرخ کشور ما در میانه قرار گرفته است. ولی به هر حال رو به افزایش است و کنترل آن احتیاج به عزمی ملی و تقسیم کار ملی دارد.

آیا خودکشی، جنون آنی است؟ / خودکشی علت ژنتیک دارد؟

رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران در پاسخ به این سوال که آیا این تصور که در اذهان عمومی جا افتاده که خودکشی، جنونی آنی است، صحت دارد؟ شرح می دهد: کسی که قصد اقدام به خودکشی دارد، اقدام نهایی را زمانی انجام می دهد که از نظر هیجانی در شرایطی بی حسی است. درواقع یک حالت تغییریافته از هوشیاری است که فرد در آن می تواند دست به اقدام برای گرفتن جان خودش بزند. شاید این را در باورهای عامیانه جنون آنی می نامند ولی این که فکر کنیم اقدام به خودکشی هیچ رگ و ریشه ای ندارد و کاملا آنی است، برداشتی کاملا غلط است.

این استاد دانشگاه درباره تاثیر ژن بر اقدام فرد به خودکشی هم شرح می دهد: درست است که ژنتیک در اقدام به خودکشی موثر است، اما خودکشی یک پدیده بسیار چندعاملی است و خلاصه کردن آن تنها در ژن، عوامل اجتماعی، سیاسی و مالی اشتباه است. باید نگاهی کاملا چندوجهی به خودکشی داشته باشیم. بنابراین نه می توان درباره فرد خاصی مثل آقای پوراحمد قضاوت روشن و دقیقی داشت و نه می توان درباره افزایش آمار خودکشی در یک جامعه می توان فقط یک علت را اعلام کرد. همان طور که گفتم، خودکشی یک حالت تغییریافته از هوشیاری است که فرد در آن، اقدام به گرفتن جان خودش می نماید. فکر و ایده پردازی خودکشی مدت ها با فرد هست، اما این که من طناب را دور گردن خودم بیندازم، در یک لحظه رخ می دهد.

افزایش آمار خوکشی در جامعه با بازتاب نادرستِ خبر خودکشی افراد معروف

رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران در پاسخ به این سوال که آیا بازتاب اخبار خودکشی افراد معروف و شناخته شده در رسانه ها در افزایش آمار خودکشی موثر است یا نه، می گوید: صد درصد موثر است. افراد معروف مثل همه افراد ممکن است دست به خودکشی بزنند ولی بازتاب خبر آن به شکل قهرمان سازی، دراماتیک کردن خبر، تک عاملی کردن آن، ارتباط دادن آن فقط به کنش های اجتماعی و سیاسی می تواند بسیار بد باشد. این خبر می تواند باعث افزایش خودکشی در جامعه گردد و افراد آسیب پذیر را احیانا به کام مرگ ببرد. اینجا جان انسان ها بر هر موضوع دیگری اولویت دارد و ما باید پاسدار جان انسان ها باشیم.

دکتر جلالی ندوشن می گوید: در تمام جهان یک راهنما هست که رسانه ها بر اساس آن عمل می نمایند؛ این که خبر را در صفحه اول کار نکنیم، آن را دراماتیک نکنیم، عکس خودکشی را منتشر نکنیم، حتما کنار خبر یک تحلیل قوی بگذاریم، حتما زیر خبر، راه های یاری گرفتن را به افراد آسیب پذیر نشان دهیم، روش خودکشی را درج نکنیم. اینها چیزهایی است که راهنمایش در جهان موجود است اما خلاصه اش همین نکاتی است که گفتم.

به گفته این روانپزشک، این یک تجربه جهانی است که بعد از خودکشی افراد معروف مثل سلبریتی ها و هنرمندان، آمار خودکشی در جامعه افزایش پیدا می نماید. دکتر جلالی ندوشن ادامه می دهد: بگذارید مثال بزنم. فردی که ایدز دارد، یک سرماخوردگی معمولی می تواند او را از پا بیندازد. در حالی که افراد عادی سرما می خورند و زود هم خوب می شوند. بعضی افراد از نظر ایمنی روانی آن قدر ضعیف هستند که وقتی خبر خودکشی یک فرد معروف را همراه با قهرمان سازی و شجاعت فرد و دراماتیک کردن خبر می خوانند، ممکن است در شرایطی قرار بگیرند که خودشان هم دست به خودکشی بزنند. این نوع اخبار ممکن است روی افراد عادی احتمالا تاثیری نگذارد ولی افراد آسیب پذیر را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. انتشار اخبار خودکشی با ویژگی هایی که گفتم، دقیقا مثل عامل میکروبی برای فردِ دارای عفونت اچ آی وی عمل می نماید. پس همه به خصوص رسانه ها باید در شیوه انتشار خبر خودکشی، دقت لازم را داشته باشند.

دکتر جلالی ندوشن می گوید: اگر ما بتوانیم به آدم های آسیب پذیر اطراف خود یاری کنیم، می توانیم مانع از فشار هیجانات و احساس تنگنایی که درنهایت فرد را دچار گسستگی بین احساس و ادراک و فکرش می نماید و او را به سمت خودکشی سوق می دهد، بشویم.

او می گوید: نباید فکر کنیم اگر پدربزرگ ما از ناامیدی گلایه کرد، فرد جاافتاده ای است و هرگز دست به خودکشی نمی زند. اتفاقا سالمندان در مقایسه با دیگر گروه های سنی احتیاج به مراقبت بسیار بیشتری دارند.