پیش شرط های بازگشایی مدارس - لیسون

به گزارش خبرنگاران، با نزدیک شدن مهرماه 1400 موضوع بازگشایی مدارس به یکی از مسائل خطیر کشور در دوران شیوع کرونا بدل شده است. علی رغم آنکه با شروع واکسیناسیون سراسری بازگشایی حضوری و محدود مدارس بدیهی به نظر می رسید، لیکن با شیوع سویه تازه دلتا، عدم پیشرفت کافی در واکسیناسیون عمومی و نگرانی از سویه تازه کرونا دوباره تردیدها درباره بازگشایی حضوری مدارس در مهرماه را شدت بخشید.

هرچند اخیراً سرپرست وزارت آموزش وپرورش گفت که سه گام برای بازگشایی مدارس طراحی شده است که در گام اول مدارس کم جمعیت هستند که تقریبا برای بازگشایی حضوری این مدارس هیچ منعی وجود ندارد. مدارس زیر 100 نفر و 75 نفر و کلاس های زیر 15 نفر را داریم که تقریبا حدود 100 هزار کلاس درس زیر 15 دانش آموز و 40 هزار مدرسه با جمعیت زیر 75 نفر داریم و تامین سلامت را همکاران ما انجام می دهند و زمینه حضور اینها را بعد از مدتی از شروع سال تحصیلی مهیا کنیم.

وی اضافه نمود: گام دوم مدارس با جمعیت میانه هستند که برای اینها به سمت رویکرد ترکیبی خواهیم رفت، یعنی بخشی از اینها را به دو گروه تقسیم خواهیم کرد، بخشی به صورت حضوری و بخشی به صورت مجازی که بستگی به ظرفیت مدرسه دارد که ممکن است در دو یا سه روز با رعایت همه پروتکل ها و استانداردها طراحی گردد. آن سه روز دیگر را در فضای مجازی فعالیت خودشان را ادامه خواهند داد. گام سوم مدارس پرجمعیت هستند که تقریبا بیشترین مشکل را در این بخش داریم. در این بخش هم با آرامش بیشتری حرکت می کنیم و امیدواریم که بتوانیم حداقل ارتباط را با فضای آموزشی برقرار کنیم. حالا یا یک روز یا دو روز در هفته که بستگی به ظرفیت خود مدرسه دارد.

مرکز آنالیز های استراتژیک ریاست جمهوری در هفته ابتدایی شهریورماه، ابعاد بازگشایی مدارس در سال تحصیلی تازه را آنالیز و پیشنهادهای خود برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی 1400 - 1401 را ارائه نموده است.

تحلیل شرایط کشور برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی تازه

علی رغم ضرورت بازگشایی مدارس و انتظارات قبلی برای حضوری شدن مدارس در سال تازه تحصیلی، شیوع گسترده نوع دلتا در بیشتر کشورهای جهان بازگشایی مدارس در شرایط کنونی را به امری پرخطر تبدیل نموده است.

در حاضر بازگشایی مدارس به صورت حضوری وابسته به فراهم بودن شرایط در ارتباط با پنج مؤلفه اصلی اندازه پیشرفت واکسیناسیون سراسری، افق زمانی و مکان های واکسیناسیون بچه ها و نوجوانان، کنترل پیک پنجم کرونا و جلوگیری از ورود و شیوع سویه لامبدا، برنامه ریزی مناسب برای رعایت فاصله گذاری در رده های درس و تأمین حداقل روزانه یک ماسک برای دانش آموزان، جلب رضایت خانواده ها در صورت فراهم شدن شرایط ایمن بازگشایی حضوری مدارس است.

1- پیشرفت واکسیناسیون معلمان و واکسیناسیون سراسری

با توجه به اینکه شروع واکسیناسیون معلمان پیش شرط بازگشایی مدارس در سال تازه خواهد بود، پیش بینی می گردد واکسیناسیون معلمان تا قبل از مهرماه و واکسیناسیون کادر مرتبط با مدرسه اعم از سرویس و اداری تا خاتمه مهرماه 1400 صورت گیرد.

2- امکان علمی واکسینه کردن دانش آموزان

طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی که منطبق با نظرات مشاوران و متخصصان آن سازمان است، واکسن های فایزر و بیونتک واکسن های مناسبی برای گروه های سنی بالای 12 سال است. گروه های 12 تا 17 سال گروه های پرخطر در مقابل بیماری کووید 19 و سویه های تازه آن در اولویت تزریق واکسن نسبت به گروه های دیگر سنی در میان دانش آموزان به تعداد می فرایند.

بچه ها و نوجوانان در بیشتر مواقع فاقد بیماری های زمینه ای جدی بوده و اهمیت واکسیناسیون در این گروه های سنی، کاهش انتقال بیماری به افراد عظیمسال است.

در بیشتر مطالعات بالینی بیان شده است که بچه ها و نوجوانان به حالت شدید بیماری و بستری شدن در بیمارستان دچار نمی شوند، اما در موارد نادری هم دیده شده است که بچه ها در اثر ابتلا به کووید 19 فوت نموده اند. نکته حائز اهمیت این است که نوجوانان بین 12 تا 17 سال در معرض خطر جدی و حتی بستری شدن در بیمارستان قرار دارند.

تا به امروز بیش از 13 هزار نوجوان 12 تا 17 سال در بیمارستان بستری شده اند و مطالعات نشان داده است اندازه بستری برای این گروه سنی بسیار بیشتر از زمان شیوع آنفولانزا در سال 2009 میلادی است. تا اواسط ماه مه 2021، یک و نیم میلیون مورد ابتلا در سنین 12 تا 17 سال گزارش شده است که از این میان 125 نوجوان جان خود را از دست داده اند. در بسیاری از کشورها واکسیناسیون افراد زیر 19 سال شروع شده است و واکسن فایزر به اسم مناسب ترین واکسن جهت این گروه های سنی معرفی می گردد.

بعضی از این کشورها عبارتند از فرانسه از تاریخ 15 ژوئن واکسیناسیون افراد بالای 12 سال را شروع نموده و بیش از 2 میلیون کودک که 40 درصد آنها 12-17 ساله بودند واکسینه شده اند. در اسپانیا 40 درصد افراد 12 تا 19 ساله واکسینه شده اند. در امریکا 40 درصد افراد 12 تا 17 سال، حداقل یک دز از واکسن فایزر را دریافت نموده اند. آلمان واکسیناسیون را برای افراد 12 تا 17 ساله به اسم گروه های در معرض خطر توصیه می نماید و تا به امروز 20 درصد افراد 12 تا 17 ساله یک دز و 10 درصد آنها هر دو دز را دریافت نموده اند. در ایتالیا استفاده از واکسن فایزر برای افراد 12 تا 15 ساله در اواخر ماه میاجرا شده است و در جولای هم استفاده از واکسن مدرنا برای افراد 12 تا 17 ساله تأیید شد. بعلاوه 35 درصد افراد 12 تا 19 سال اولین دز را دریافت نموده اند و 18 درصد هر دو دز را دریافت نموده اند.

پیش شرط های بازگشایی مدارس

با توجه به مطالب بیان شده به منظور بازگشایی مدارس پیش شرط های ذیل در این مورد الزامی است:

- انتخاب واکسن مناسب و دارای اثربخشی بالا برای گروه های سنی 12 تا 18 سال

- بهبود اطلاع رسانی و افزایش آگاهی والدین با هدف کاهش امتناع از تزریق واکسن به فرزندان

- واکسیناسیون گسترده و سریع گروه هدف ذکر شده با هدف کاهش گردش ویروس در نوجوانان

- واکسیناسیون سراسری فعالان آموزشی به صورت ویژه معلمان در کشور. ایده آل ترین شرایط ممکن به منظور بازگشایی مدارس تزریق سه نوبت واکسن به معلمان و مرتبطین آموزشی و دو نوبت واکسن مناسب به دانش آموزان بالای 12 سال است.

- در شرایط فعلی واکسنی ایمن برای تزریق به بچه ها زیر 12 سال وجود ندارد و تنها راه حفظ سلامتی، فاصله گذاری اجتماعی و کاهش انتقال بیماری به وسیله ایمن سازی سایر گروه های سنی است.

- در ایران هنوز تصمیمی برای واکسیناسیون افراد 12-18 ساله صورت نگرفته است و ضروری است به زودی درباره آن تصمیم گیری گردد.

بعلاوه در این شرایط با توجه به نااطمینانی های جهانی نسبت به واکسن ها و اثربخشی حاصل از آن، این تصمیم که والدین در مقابل واکسیناسیون فرزندان خویش سخت بوده و مقاومت به خرج دهند، بسیار قابل درک خواهد بود. دلایل اصلی امتناع والدین از تزریق واکسن را می توان در دو گروه اصلی قرار داد؛ در این باره آنچه مسلم است ضرورت برنامه ریزی دولت برای تزریق هر چه سریعتر واکسن گروه سنی 13-18 سال است. جدای از فوریت اجرای واکسیناسیون گروه سنی 13-18 سال، اعلام هر چه سریعتر برنامه زمان بندی آن باعث خواهد شد خانواده ها از برنامه ریزی حساب شده دولت برای بازگشایی مدارس اطمینان حاصل نمایند.

3- کنترل پیک پنجم کرونا و جلوگیری از ورود و شیوع سویه لامبدا

با توجه به شرایط فعلی مرگ و میر در کشور قرار داشتن در قله مرگ و میر پیش بینی ها حاکی از آن است که آمار مرگ و میر در دو هفته آینده رو به کاهش می گذارد. بر این اساس به نظر می رسد با فرض عدم ورود سویه لامبدا، رسیدن به آمار مرگ و میر روزانه کمتر از 100 نفر، دوماه(یعنی تا خاتمه مهرماه) به طول می انجامد. لذا تقریباً معین است در شرایط موجود امکان بازگشایی حضوری مدارس در اول مهرماه در بیشتر نقاط کشور غیر ممکن است.

بعلاوه در خصوص سویه لامبدا پیش بینی ها حاکی از آن است که در صورت عدم اتخاذ تدابیر لازم در کشور و عدم وضع محدودیت در مرزها و فرودگاه های کشور دو ماه آینده کشور دوباره با شیوع سویه تازه کووید روبرو شده و در خاتمه پاییز با مرگ و میر فزاینده ناشی پیک ششم شیوع روبرو شویم. ناگفته نماند که شیوع سویه لامبدا همزمان با فصل شیوع آنفولانزا می تواند عواقبی بسیار وخیم تر از پیش بینی ها داشته باشد.

جلوگیری از شیوع سریع سویه لاندا و به تعویق انداختن هر چه بیشتر همه گیر شدن آن در کشور باعث می گردد فضای عدم قطعیت موجود در بازگشایی مدارس کمی تعدیل شده و در صورت فراهم آمدن دیگر پیش شرط های لازم، مدارس را بازگشایی کرد. بعلاوه این تأخیر باعث می گردد واکسیناسیون سراسری با توجه به سرعت کنونی تزریق در کشور پیش از شیوع پیک تازه، در اوایل زمستان تکمیل شده و بخشی از نگرانی ها درباره سویه تازه رفع گردد.

4. برنامه ریزی مناسب برای رعایت فاصله گذاری در رده های درس و تأمین حداقل روزانه یک ماسک برای دانش آموزان

وزارت بهداشت و آموزش وپرورش دستورالعمل هایی برای رعایت شیوه فاصله گذاری و رعایت پروتکل های بهداشتی برای مدیریت فضای بهداشتی مدارس به ستاد کرونا ارائه داده اند. این دستورالعمل ها می توانند برای بازگشایی حضوری مدارس مؤثر افتند.

مهم ترین اقدامات در سه حوزه ذیل است:

1- توسعه فضای برگزاری کلاس های درس

2- پراکنده سازی ساعات برگزاری کلاس ها جهت کاهش تراکم دانش آموزان

3- تأمین و توزیع اقلام بهداشتی نظیر ماسک و دستکش در مدارس و مواد ضدعفونی نماینده

گفتنی است دولت یا آموزش وپرورش باید در این زمینه بودجه ای برای تهیه ماسک، مواد ضدعفونی نماینده و بعلاوه ارتقاء امکانات بهداشتی مدارس به خصوص در منطقه ها محروم کشور اختصاص دهد. برای مثال تخمین زده می گردد با فرض حضور دو روز در هفته ای دانش آموزان در مدارس احتیاج به تأمین یک میلیارد ماسک برای دانش آموزان وجود دارد.

5- جلب رضایت خانواده ها در صورت فراهم شدن شرایط ایمن بازگشایی حضوری مدارس

در نهایت علاوه به بر شرایط عینی، آمادگی ذهنی خانواده ها شرط لازم هر گونه تصمیم گیری در بازگشایی مدارس است. بسیاری از خانواده ها به خصوص در طبقه میانه شهری حتی پس از واکسیناسیون معلمان حاضر به فرستادن دانش آموزان خود به مدرسه نیستند.

لذا آگاهی بخشی و قانع کردن ذهنیت اجتماع نسبت به کارایی واکسیناسیون موضوعی است که در سطوح کلان سیاستگذاری کرونا باید مورد توجه قرار گیرد.

البته تفکیک میان گروه های مختلف اجتماعی در این زمینه ضروری است. این مهم در صورتی ممکن می گردد که دولت در این زمینه نگرش سنجی منطقه ای انجام داده و اندازه همراهی خانواده ها با تصمیم بازگشایی مدارس در منطقه ها مختلف را از قبل ارزیابی کند.

چند پیشنهاد برای بازگشایی مدارس

مدیریت بیماری کرونا در کشور معطوف به تقویت سه عامل فاصله گذاری اجتماعی و کاهش تحرک جمعیت، استفاده از ماسک و واکسیناسیون سراسری است. در این میان بازگشایی حضوری مدارس با عامل فاصله گذاری و کاهش تحرک جمعیت در تعارض قرار می گیرد. در مقابل آموزش عمومی کشور در دوران همه گیری کرونا و به علت کیفیت کم آموزش های مجازی با سه مشکل اساسی یعنی کاهش کیفیت آموزش و افزایش نابرابری، آسیب های سلامت جسمی و روانی دانش آموزان و مسائل خانواده روبرو است.

در سال گذشته و پیش از شروع واکسیناسیون در جهان بسیاری از کشورها در ایامی که با اوج همه گیری روبرو نبودند اقدام به بازگشایی مدارس کردند. در کشور ما هم مدل سازی اجرا شده نشان از آن داشت که بازگشایی مدارس در دو روز هفته در شهر پرجمعیتی چون تهران 10 درصد به آمار ابتلا و مرگ و میر می افزاید. لذا در بهمن ماه گذشته با توجه به شیوع کمتر بیماری در منطقه ها کم جمعیت تر این پیشنهاد به وسیله مرکز آنالیز های استراتژیک ریاست جمهوری ارائه شد که مدارس با محدودیت هایی بازگشایی شوند؛ اما شرایط حال حاضر با هشت ماه پیش از دو جهت تغییر یافته است. وجه منفی این تغییر آن است که شدت شیوع سویه های تازه بیماری افزایش یافته و قابل مقایسه با گذشته نیست و در مقابل وجه مثبت شرایط تازه اغاز واکسیناسیون سراسری در کشور است.

لذا شرایط تازه احتیاجمند سیاست ها و ملاحظات تازه در بازگشایی مدارس است. با توجه به مؤلفه های اصلی مؤثر در معین شرایط بازگشایی مدارس که توضیح آن رفت، پیشنهادات و توصیه های زیر به ستاد کرونا ارائه می گردد: با توجه به خاتمه پیک پنجم شیوع کرونا در خاتمه مهرماه و ایمن شدن کامل معلمان در همین زمان به نظر می رسد امکان بازگشایی حضوری مدارس حداقل تا شروع آبان ماه وجود ندارد.

در عین حال بازگشایی حضوری مدارس در ابتدای آبان 1400 منوط به در نظر گرفتن ملاحظات ذیل است:

1- پیش از هر چیز باید توجه داشت که حضوری شدن مدارس وظیفه دولت و حاکمیت بر حسب تعهد قانونی برای فراهم کردن آموزش عمومی در کشور است. لذا با توجه به عدم کفایت حداقلی آموزش های مجازی، دغدغه بازگشایی حضوری باید برای همه دستگاه های کشور اولویت تلقی شده و حدبیشتر حمایت ها از وزارت آموزش وپرورش در این موضوع به عمل آید.

2- واکسیناسیون معلمان تا خاتمه شهریور انجام گردد.

3- پیک پنجم کنترل شده و کشته ها هر چه زودتر به زیر 100 نفر برسد.

4- تمهیدات لازم در مرزهای زمینی و هوایی کشور برای جلوگیری از ورود سویه لامبدا اندیشیده گردد تا واکسیناسیون سراسری پیش از شروع پیک ششم کرونا به خاتمه رسد. ورود ویروس لامبدا به کشور می تواند سبب بی اثر شدن تمام برنامه ریزی ها گردد.

5- احتیاج است هر چه سریعتر برنامه زمان بندی واکسیناسیون 12-18 سال معین گردد.

6- ایجاد اعتماد اجتماعی نسبت به امنیت سلامت دانش آموزان پس از بازگشایی شرط لازم امکان پیاده سازی هر تصمیم در این موضوع است. لذا پیشنهاد می گردد دولت نگرش سنجی منطقه ای در این باره انجام داده و اندازه همراهی خانواده ها با تصمیم بازگشایی مدارس در منطقه ها مختلف را از قبل ارزیابی کند. بعلاوه در خصوص بازگشایی مدارس اولویت ها و موارد زیر باید در برنامه ریزی ها مورد توجه قرار گیرد.

7- دبستان ها در اولویت بازگشایی قرار گیرد. با توجه به نظر متخصصان در رابطه با عدم احتیاج به واکسیناسیون در بچه ها زیر 12 سال، ضروری است دو برنامه متفاوت برای بازگشایی حضوری مدارس در دو دوره دبستان و دبیرستان ارائه گردد.

8- با توجه به سه عامل فرهنگ زندگی، تراکم کلاس ها و بعلاوه همراهی خانواده ها با تصمیم بازگشایی حضوری، بهتر آن است برنامه ریزی برای بازگشایی در شهرهای کوچک و عظیم به صورت جداگانه انجام گردد.

9- در دوران بازگشایی حضوری مدارس ضروری است رصد منطقه ای به طور مداوم اجرا شده و تصمیم گیری به منطقه ها آموزشی واگذار گردد.

10- بازگشایی مدارس دبیرستان در شهرهای عظیم منوط به واکسیناسیون دانش آموزان است.